Voor mensen die in het huwelijk treden geeft de wet een bepaling over wat als kosten van de huishouding kan worden gezien en hoe deze gedragen dienen te worden. Ook kunnen gehuwden hierover afspraken maken in hun huwelijkse voorwaarden, die afwijken van de algemene wettelijke bepaling.
De wettelijke bepalingen die op gehuwden van toepassing zijn, zijn niet van toepassing op samenlevers, wat betekent dat samenlevers het moeten doen met het algemene vermogensrecht (en niet het huwelijksvermogensrecht). In een samenlevingsovereenkomst kunnen samenlevers wel afspreken dat ze aansluiting willen zoeken bij de wettelijke regels die van toepassing zijn op gehuwden, of andere afspraken maken.
Dit betekent dat er voor samenwoners geen standaard bepalingen zijn in de wet die bepalen hoe ze met de kosten van de huishouding moeten omgaan. Je moet dus als samenwoners zelf afspraken maken.
Er zijn steeds meer samenwoners met een samenlevingsovereenkomst, maar ook vaak zonder. Een kinderwens, het krijgen van kinderen, of het kopen van een huis is lang niet altijd aanleiding om in het huwelijksbootje te stappen. De stap om samen te wonen wordt niet altijd bewust genomen. Soms is het zo dat iemand na de 1e nacht nooit meer is weggegaan, dat de ander in fases is ingetrokken of dat er sprake was van een noodgeval, omdat de ander geen woning meer had.
Zo kan het zomaar zijn dat je jarenlang samen bent, kinderen krijgt en in een koophuis woont, maar dat er geen (formele) afspraken zijn.
Het kan lastig zijn om over het delen van de kosten van de huishouding te beginnen met elkaar. Wanneer is het het goede moment? En wat is een dan een eerlijke afspraak?
Wat valt er eigenlijk onder de kosten van de huishouding?
Daarbij komt dat onze ideeën over relaties zijn veranderd. Sinds antrekkingskracht en romantiek als de belangrijkste succesfactoren van een relatie worden gezien, zijn de financiële kanten van de liefdes verbintenis wat naar de achtergrond verdwenen. Over geld praten in liefdesrelaties wordt niet als romantisch beschouwd. Vaak geven mensen ook aan dat het tot ruzies en spanningen leidt. Dit maakt dat geldzaken bespreken wordt vermeden en dat het onnatuurlijk kan voelen om afspraken te maken over de kosten van de samenleving en hoe je die samen moet verdelen.
Waarom is het toch belangrijk om het hier samen over te hebben en afspraken te maken (formeel of informeel)?
Een betere, duurzamere relatie & voorkomen van onnodige strijd
Het is wetenschappelijk bewezen dat mensen die met elkaar spreken over geldzaken en elkaar en zichzelf kennen op dit gebied, meer kans hebben op een duurzame relatie. Als je duidelijke afspraken met elkaar maakt en regelmatig blijft bespreken en alle twee de financiën met elkaar doorneemt, dan ben je meer met elkaar verbonden en weet je waar je staat en waar je aan toe bent.
Mocht je dan toch ooit uit elkaar gaan, dan kan dit voorkomen dat er achteraf behoefte ontstaat bij een of beiden om te gaan verrekenen, de balans op te maken en dingen die onrechtvaardig voelen recht te trekken. Dit kan leiden tot strijd, of dat je geen poot hebt om op te staan als je bij de rechter komt omdat je de administratie niet goed hebt bijgehouden. Als je precies weet wat jullie onder de kosten van de huishouding verstaan en je hebt die goed bijgehouden en steeds met elkaar verrekend op basis van jullie afspraak over de verdeling ervan, dan is er immers niets meer om terug te vragen van elkaar en je bent onderling beter op de hoogte wat jullie beiden hebben bijgedragen.
Toch gaat dit regelmatig mis. Meestal verrekenen de samenlevers tijdens de relatie de kosten van de huishouding niet en willen ze achteraf toch nog geld van elkaar, of zijn zij zich er niet van bewust dat bepaalde kosten investeringen zijn en geen kosten van de huishouding.
Zo kan het zijn dat jij de hele tijd hebt meebetaald aan het maandelijkse aflossingsgedeelte op de hypotheek, die helemaal op naam staat van je partner inclusief de woning en dat je dacht recht te hebben op de stijging in de waarde van de woning, maar dat blijkt dat alleen je partner daar recht op heeft omdat bij samenwoners niet geldt dat je recht hebt op het rendement van je investering, zoals dat wel het geval is bij mensen die getrouwd zijn (dit heet de beleggingsleer).
Of dat jij alle boodschappen en het gas, water licht betaalde en je partner de hypotheekrente en de aflossing en dat achteraf blijkt dat de aflossing op de hypotheek een investering is en geen kosten huishouding en dat er wordt gezegd dat je geen recht hebt op een bepaald gedeelte van de overwaarde.
Bij een aflossingsvrije hypotheek kan het zelfs zijn dat jij altijd hebt meebetaald aan de hypotheekrente, maar omdat de woning niet op jouw naam staat jij weliswaar ook woongenot hebt gehad, maar niets hebt opgebouwd. Jij hebt dan meebetaald aan de investering van de ander.
Zonder een samenlevingsovereenkomst die anders bepaalt, geldt ook niet de regel dat er aan het einde van de samenleving wordt verrekend wat er eventueel te veel zou zijn betaald over de hele duur van de samenleving, maar is er een verjaringstermijn van 5 jaar van kracht, die dus soms al lang is verstreken als de samenleving wordt beëindigd.
Mensen kunnen hier aan het einde van de rit erg boos of teleurgesteld van raken. Ze voelen zich bedot en niet eerlijk behandeld. Het vertrouwen in elkaar kan dan nog een extra knauw krijgen en dit soort kwesties gaan wellicht ook doorwerken in jullie ouderschap (als er kinderen zijn).
Naar de rechter gaan is niet zo makkelijk als het klinkt en je moet je vorderingen dan erg goed kunnen onderbouwen. Voor samenlevers is er niet een alomvattende procedure waar alles in geregeld is (zoals de echtscheidingsprocedure). Dus, dan moet je naar de civiele rechter. Dat is erg kostbaar en kost in ieder geval een hoop negatieve energie en tijd.
Photo by Mathieu Stern on Unsplash
Genoeg redenen dus om hierover met elkaar het gesprek aan te gaan. In deze blog wordt toegelicht wat de kosten van de huishouding zijn en hoe je ze kan verdelen.
Wat zijn nou de kosten van de huishouding?
Van het begrip kosten van de huishouding is in de wet geen wettelijke definitie te vinden. In de parlementaire geschiedenis (TM, Parl. Gesch. BW Boek 1. P. 242) wordt er gerefereerd naar het algemeen belang en dat het gaat om wat er verteerd of verbruikt wordt ten behoeve van het voeren van de huishouding. Er kan aansluiting worden gezocht bij artikel 1:84 BW dat van toepassing is voor gehuwden: het begrip kosten van de huishouding betreft kosten die betrekking hebben op het gemeenschappelijk belang. Aangenomen wordt dat alle uitgaven die dienen tot het lichamelijk en geestelijk welzijn van de echtgenoten als kosten der huishouding kunnen worden aangemerkt. Tot de kosten van de huishouding moeten worden gerekend hetgeen in het huishouden wordt verteerd of verbruikt en ten behoeve van het draaiende houden van de huishouding wordt uitgegeven.
In de jurisprudentie, dat zijn uitspraken van de gerechten waarin aanvullende regels worden gegeven over hoe wetten en bepaalde feiten en omstandigheden dienen te worden beoordeeld, wordt hierbij regelmatig aangegeven dat het moet gaan om kosten van de gezamenlijke huishouding.
In een samenlevingsovereenkomst kun je afspraken maken over wat er valt onder de kosten van de huishouding, zoals de kosten van kinderen die binnen het gezin opgroeien, kosten voor voeding, vakanties, auto’s, gas, water en licht, kosten voor van de geldlening voor aanschaf van een woning en van gezamenlijke zaken, kosten van onderhoud van de woning, of de huur.
Ook kun je hier afspraken maken over hoe je deze kosten zult dragen. Meestal wordt hier aansluiting gezocht bij de wettelijke bepaling voor de draag plicht voor kosten van de huishouding uit artikel 85 van boek 1 BW, waarin staat dat partijen de kosten van de huishouding zullen dragen naar rato van hun inkomen en als die niet toereikend zijn hun vermogens. Maar, het is mogelijk om hier andere afspraken over te maken, zoals bij helfte, of in percentages. Maar wat wordt dan als inkomen gezien? Het is belangrijk om ook hierover duidelijke afspraken op te nemen in een samenlevingsovereenkomst. Zeker als de partners een onderneming hebben. Doet inkomen uit vermogen ook mee? Het is dus ook belangrijk dat dit soort afspraken regelmatig herzien worden als er sprake is van wijzigingen. Belangrijke wijzigingsmomenten zijn bijvoorbeeld: het krijgen van kinderen, als er meer of minder inkomen binnenkomt voor een van de partners en het kopen van een huis.
Dit kan belangrijk zijn omdat er anders sprake kan zijn financiële gevolgen die een leven lang kunnen doorwerken. Een voorbeeld hiervan:
Een man en een vrouw zijn gaan samenwonen toen zij alle twee een nagenoeg gelijk inkomen hadden. Ze hebben afgesproken dat ze de kosten van de huishouding 50/50 zullen betalen. Ze krijgen kinderen en de vrouw besluit in deeltijd te gaan werken. Zij gaat minder verdienen en de man meer. De vrouw houdt geen geld over om aan te vullen op haar pensioen en te sparen, de man wel. Consequentie is dan dat de man uiteindelijk meer pensioen en spaargeld heeft en dat de vrouw hier wellicht niet meer op kan inlopen.
Samenlevingsovereenkomst of stilzwijgende afspraken
Niet alleen afspraken in een samenlevingsovereenkomst of op schrift tellen mee, in de jurisprudentie wordt aangegeven dat stilzwijgende afspraken ook afspraken als afspraken gezien kunnen worden, zijn, waar gevolgen aan verbonden kunnen worden. Wel blijft het veel lastiger om stilzwijgende afspraken te bewijzen, dan afspraken die op schrift staan en door een notaris zijn opgesteld, nadat jullie beiden informatie hebben verkregen van de notaris. Hetzelfde geldt voor mondelinge afspraken.
Maar ook over afspraken die op schrift staan kunnen discussies ontstaan over de uitleg en bedoeling van die afspraken. Als er sprake is van een dergelijke discussie die uitmondt in een juridisch geschil dan dient dat op basis van het zogenaamde Haviltexcriterium gekeken worden wat de bedoelingen van partijen zijn geweest. Dit criterium is in de rechtspraak tot stand gekomen en geeft richtlijnen hoe een overeenkomst uitgelegd dient te worden. Het gaat om meer dan alleen de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst, maar juist ook om de bedoeling van partijen bij die overeenkomst.
Op de verstandhouding tussen samenlevers zijn de derogerende en aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid van toepassing (lees dat meer of minder consequenties aan een bepaalde situatie verbonden kunnen worden op grond van de redelijkheid en billijkheid).
Dit brengt met zich mee dat alhoewel afspraken ontbreken er op grond dat een situatie op basis van de specifieke feiten en omstandigheden kan zijn van vergoedingsverplichtingen achteraf.
Wat voor soort afspraken kun je maken en hoe doe je dat?
Kosten verdelen bij helfte
Dit houdt in dat je telkens de kosten die je hebt ieder voor 50% voor je rekening neemt. Zolang je ieder ongeveer even veel verdient en kan blijven verdienen is dit een prima regeling. Maar als je een leven lang lief en leed wil delen, kan dit er voor zorgen dat er een oneerlijke verdeling ontstaat als een van jullie door zorg voor de kinderen, ziekte of andere omstandigheden minder gaat verdienen. Belangrijk dus om te blijven praten over een goede verdeling. Het bovenstaande voorbeeld laat zien dat er anders een ongelijke situatie kan ontstaan.
Kosten naar verhouding van inkomen
Als het duidelijk is wat jullie onder inkomen verstaan en regelmatig onderzoeken en bespreken of deze verhouding en het inkomensbegrip nog toereikend zijn voor jullie situatie, dan kan dit een goede manier zijn om de kosten van de huishouding te verdelen omdat de partner die minder verdient ook geld overhoudt voor persoonlijke uitgaven en om geld opzij te zetten voor pensioen en om te sparen. Deze bepaling sluit ook aan bij de hierboven besproken bepaling uit de wet.
Om te weten hoeveel je dan betaalt en wat je over houdt, is het belangrijk om een overzicht te hebben van de kosten van de huishouding en wat jullie daaronder verstaan en jullie inkomensgegevens.
Voorbeeld
Partner A heeft een netto inkomen van euro 3.000,- per maand.
Partner B heeft een netto inkomen van euro 2.000,- per maand.
Het gezamenlijke inkomen is dan euro 5000,- netto per maand.
Dat betekent dat A 60% van de kosten draagt (3000/5000 x 100) en B 40% van de kosten draagt (2000/5000 x 100).
Als de totale kosten euro 3.700 zijn, dan betaalt A euro 2.220 en B betaalt dan 1.480.
Vanzelfsprekend kan je ook nog met andere percentages rekenen of kostenposten verdelen. Dit laatste gebeurt regelmatig, maar kan ook tot ongelijke situaties leiden afhankelijk wie voor wat betaalt.
Het gesprek zelf aangaan kan heel ongemakkelijk voelen, maar kan ook leuk en intiem zijn. Het is sowieso goed om samen op een rijtje te zetten wat jullie als kosten van de gezamenlijke huishouding zien. Als je het lastig vindt om het te bespreken of je hebt behoefte aan goede voor jullie op maat gemaakte afspraken, dan kunnen jullie een bespreking bij mij inplannen om dit te bespreken onder begeleiding en kan ik de afspraken voor jullie formuleren. Deze kun je door een notaris laten opnemen in een samenlevingsovereenkomst.
Overweeg je om de relatie te beëindigen en wil je weten wat de financiële consequenties daarvan zijn, dan kun je ook een adviesgesprek aanvragen of jullie kunnen samen een afspraak inplannen voor mediation. Als mediator kan ik jullie begeleiden bij het maken van afspraken, die voor jullie beiden als redelijk voelen en er voor zorgen dat jullie beiden verder kunnen met jullie leven. Ben je bijvoorbeeld bang dat je niet in de woning kan blijven wonen, dan bedenk ik met de financieel mediator met wie ik samenwerk constructies die meer mogelijk maken.
