Ben je van plan om te gaan samenwonen, of staan jullie op het punt om samen een huis te kopen en kinderen te krijgen? Dat is natuurlijk erg spannend en leuk, maar ook een moment om eens goed na te denken over wat jullie willen afspreken over de kosten van de huishouding en hoe je die wilt verdelen samen.

Voor mensen die in het huwelijk treden geeft de wet een bepaling over wat als kosten van de huishouding kan worden gezien en hoe deze gedragen dienen te worden. Ook kunnen gehuwden hierover afspraken maken in hun huwelijkse voorwaarden, die afwijken van de algemene wettelijke bepaling. 

De wettelijke bepalingen die op gehuwden van toepassing zijn, zijn niet van toepassing op samenlevers, wat betekent dat samenlevers het moeten doen met het algemene vermogensrecht (en niet het huwelijksvermogensrecht). In een samenlevingsovereenkomst kunnen samenlevers wel afspreken dat ze aansluiting willen zoeken bij de wettelijke regels die van toepassing zijn op gehuwden, of andere afspraken maken.

Dit betekent dat er voor samenwoners geen standaard bepalingen zijn in de wet die bepalen hoe ze met de kosten van de huishouding moeten omgaan. Je moet dus als samenwoners zelf afspraken maken.

Er zijn steeds meer samenwoners met een samenlevingsovereenkomst, maar ook vaak zonder. Een kinderwens, het krijgen van kinderen, of het kopen van een huis is lang niet altijd aanleiding om in het huwelijksbootje te stappen. De stap om samen te wonen wordt niet altijd bewust genomen. Soms is het zo dat iemand na de 1e nacht nooit meer is weggegaan, dat de ander in fases is ingetrokken of dat er sprake was van een noodgeval, omdat de ander geen woning meer had.
Zo kan het zomaar zijn dat je jarenlang samen bent, kinderen krijgt en in een koophuis woont, maar dat er geen (formele) afspraken zijn.

Het kan lastig zijn om over het delen van de kosten van de huishouding te beginnen met elkaar. Wanneer is het het goede moment? En wat is een dan een eerlijke afspraak?

Wat valt er eigenlijk onder de kosten van de huishouding?

Daarbij komt dat onze ideeën over relaties zijn veranderd. Sinds antrekkingskracht en romantiek als de belangrijkste succesfactoren van een relatie worden gezien, zijn de financiële kanten van de liefdes verbintenis wat naar de achtergrond verdwenen. Over geld praten in liefdesrelaties wordt niet als romantisch beschouwd. Vaak geven mensen ook aan dat het tot ruzies en spanningen leidt. Dit maakt dat geldzaken bespreken wordt vermeden en dat het onnatuurlijk kan voelen om afspraken te maken over de kosten van de samenleving en hoe je die samen moet verdelen.
Waarom is het toch belangrijk om het hier samen over te hebben en afspraken te maken (formeel of informeel)?

Een betere, duurzamere relatie & voorkomen van onnodige strijd
Het is wetenschappelijk bewezen dat mensen die met elkaar spreken over geldzaken en elkaar en zichzelf kennen op dit gebied, meer kans hebben op een duurzame relatie. Als je duidelijke afspraken met elkaar maakt en regelmatig blijft bespreken en alle twee de financiën met elkaar doorneemt, dan ben je meer met elkaar verbonden en weet je waar je staat en waar je aan toe bent. 

Mocht je dan toch ooit uit elkaar gaan, dan kan dit voorkomen dat er achteraf behoefte ontstaat bij een of beiden om te gaan verrekenen, de balans op te maken en dingen die onrechtvaardig voelen recht te trekken. Dit kan leiden tot strijd, of dat je geen poot hebt om op te staan als je bij de rechter komt omdat je de administratie niet goed hebt bijgehouden. Als je precies weet wat jullie onder de kosten van de huishouding verstaan en je hebt die goed bijgehouden en steeds met elkaar verrekend op basis van jullie afspraak over de verdeling ervan, dan is er immers niets meer om terug te vragen van elkaar en je bent onderling beter op de hoogte wat jullie beiden hebben bijgedragen.

Toch gaat dit regelmatig mis. Meestal verrekenen de samenlevers tijdens de relatie de kosten van de huishouding niet en willen ze achteraf toch nog geld van elkaar, of zijn zij zich er niet van bewust dat bepaalde kosten investeringen zijn en geen kosten van de huishouding.

Zo kan het zijn dat jij de hele tijd hebt meebetaald aan het maandelijkse aflossingsgedeelte op de hypotheek, die helemaal op naam staat van je partner inclusief de woning en dat je dacht recht te hebben op de stijging in de waarde van de woning, maar dat blijkt dat alleen je partner daar recht op heeft omdat bij samenwoners niet geldt dat je recht hebt op het rendement van je investering, zoals dat wel het geval is bij mensen die getrouwd zijn (dit heet de beleggingsleer).

Of dat jij alle boodschappen en het gas, water licht betaalde en je partner de hypotheekrente en de aflossing en dat achteraf blijkt dat de aflossing op de hypotheek een investering is en geen kosten huishouding en dat er wordt gezegd dat je geen recht hebt op een bepaald gedeelte van de overwaarde.

Bij een aflossingsvrije hypotheek kan het zelfs zijn dat jij altijd hebt meebetaald aan de hypotheekrente, maar omdat de woning niet op jouw naam staat jij weliswaar ook woongenot hebt gehad, maar niets hebt opgebouwd. Jij hebt dan meebetaald aan de investering van de ander.

Zonder een samenlevingsovereenkomst die anders bepaalt, geldt ook niet de regel dat er aan het einde van de samenleving wordt verrekend wat er eventueel te veel zou zijn betaald over de hele duur van de samenleving, maar is er een verjaringstermijn van 5 jaar van kracht, die dus soms al lang is verstreken als de samenleving wordt beëindigd.

Mensen kunnen hier aan het einde van de rit erg boos of teleurgesteld van raken. Ze voelen zich bedot en niet eerlijk behandeld. Het vertrouwen in elkaar kan dan nog een extra knauw krijgen en dit soort kwesties gaan wellicht ook doorwerken in jullie ouderschap (als er kinderen zijn). 

Naar de rechter gaan is niet zo makkelijk als het klinkt en je moet je vorderingen dan erg goed kunnen onderbouwen. Voor samenlevers is er niet een alomvattende procedure waar alles in geregeld is (zoals de echtscheidingsprocedure). Dus, dan moet je naar de civiele rechter. Dat is erg kostbaar en kost in ieder geval een hoop negatieve energie en tijd.

Photo by Mathieu Stern on Unsplash

Genoeg redenen dus om hierover met elkaar het gesprek aan te gaan. In deze blog wordt toegelicht wat de kosten van de huishouding zijn en hoe je ze kan verdelen.

Wat zijn nou de kosten van de huishouding?

Van het begrip kosten van de huishouding is in de wet geen wettelijke definitie te vinden. In de parlementaire geschiedenis (TM, Parl. Gesch. BW Boek 1. P. 242) wordt er gerefereerd naar het algemeen belang en dat het gaat om wat er verteerd of verbruikt wordt ten behoeve van het voeren van de huishouding. Er kan aansluiting worden gezocht bij artikel 1:84 BW dat van toepassing is voor gehuwden: het begrip kosten van de huishouding betreft kosten die betrekking hebben op het gemeenschappelijk belang. Aangenomen wordt dat alle uitgaven die dienen tot het lichamelijk en geestelijk welzijn van de echtgenoten als kosten der huishouding kunnen worden aangemerkt. Tot de kosten van de huishouding moeten worden gerekend hetgeen in het huishouden wordt verteerd of verbruikt en ten behoeve van het draaiende houden van de huishouding wordt uitgegeven.

In de jurisprudentie, dat zijn uitspraken van de gerechten waarin aanvullende regels worden gegeven over hoe wetten en bepaalde feiten en omstandigheden dienen te worden beoordeeld, wordt hierbij regelmatig aangegeven dat het moet gaan om kosten van de gezamenlijke huishouding. 

In een samenlevingsovereenkomst kun je afspraken maken over wat er valt onder de kosten van de huishouding, zoals de kosten van kinderen die binnen het gezin opgroeien, kosten voor voeding, vakanties, auto’s, gas, water en licht, kosten voor van de geldlening voor aanschaf van een woning en van gezamenlijke zaken, kosten van onderhoud van de woning, of de huur.

Ook kun je hier afspraken maken over hoe je deze kosten zult dragen. Meestal wordt hier aansluiting gezocht bij de wettelijke bepaling voor de draag plicht voor kosten van de huishouding uit artikel 85 van boek 1 BW, waarin staat dat partijen de kosten van de huishouding zullen dragen naar rato van hun inkomen en als die niet toereikend zijn hun vermogens. Maar, het is mogelijk om hier andere afspraken over te maken, zoals bij helfte, of in percentages. Maar wat wordt dan als inkomen gezien? Het is belangrijk om ook hierover duidelijke afspraken op te nemen in een samenlevingsovereenkomst. Zeker als de partners een onderneming hebben. Doet inkomen uit vermogen ook mee? Het is dus ook belangrijk dat dit soort afspraken regelmatig herzien worden als er sprake is van wijzigingen. Belangrijke wijzigingsmomenten zijn bijvoorbeeld: het krijgen van kinderen, als er meer of minder inkomen binnenkomt voor een van de partners en het kopen van een huis.

Dit kan belangrijk zijn omdat er anders sprake kan zijn financiële gevolgen die een leven lang kunnen doorwerken. Een voorbeeld hiervan:

Een man en een vrouw zijn gaan samenwonen toen zij alle twee een nagenoeg gelijk inkomen hadden. Ze hebben afgesproken dat ze de kosten van de huishouding 50/50 zullen betalen. Ze krijgen kinderen en de vrouw besluit in deeltijd te gaan werken. Zij gaat minder verdienen en de man meer. De vrouw houdt geen geld over om aan te vullen op haar pensioen en te sparen, de man wel. Consequentie is dan dat de man uiteindelijk meer pensioen en spaargeld heeft en dat de vrouw hier wellicht niet meer op kan inlopen.

Samenlevingsovereenkomst of stilzwijgende afspraken

Niet alleen afspraken in een samenlevingsovereenkomst of op schrift tellen mee, in de jurisprudentie wordt aangegeven dat stilzwijgende afspraken ook afspraken als afspraken gezien kunnen worden, zijn, waar gevolgen aan verbonden kunnen worden. Wel blijft het veel lastiger om stilzwijgende afspraken te bewijzen, dan afspraken die op schrift staan en door een notaris zijn opgesteld, nadat jullie beiden informatie hebben verkregen van de notaris. Hetzelfde geldt voor mondelinge afspraken.

Maar ook over afspraken die op schrift staan kunnen discussies ontstaan over de uitleg en bedoeling van die afspraken. Als er sprake is van een dergelijke discussie die uitmondt in een juridisch geschil dan dient dat op basis van het zogenaamde Haviltexcriterium gekeken worden wat de bedoelingen van partijen zijn geweest. Dit criterium is in de rechtspraak tot stand gekomen en geeft richtlijnen hoe een overeenkomst uitgelegd dient te worden. Het gaat om meer dan alleen de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst, maar juist ook om de bedoeling van partijen bij die overeenkomst.
Op de verstandhouding tussen samenlevers zijn de derogerende en aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid van toepassing (lees dat meer of minder consequenties aan een bepaalde situatie verbonden kunnen worden op grond van de redelijkheid en billijkheid).

Dit brengt met zich mee dat alhoewel afspraken ontbreken er op grond dat een situatie op basis van de specifieke feiten en omstandigheden kan zijn van vergoedingsverplichtingen achteraf. 

Wat voor soort afspraken kun je maken en hoe doe je dat?

Kosten verdelen bij helfte

Dit houdt in dat je telkens de kosten die je hebt ieder voor 50% voor je rekening neemt. Zolang je ieder ongeveer even veel verdient en kan blijven verdienen is dit een prima regeling. Maar als je een leven lang lief en leed wil delen, kan dit er voor zorgen dat er een oneerlijke verdeling ontstaat als een van jullie door zorg voor de kinderen, ziekte of andere omstandigheden minder gaat verdienen. Belangrijk dus om te blijven praten over een goede verdeling. Het bovenstaande voorbeeld laat zien dat er anders een ongelijke situatie kan ontstaan.

Kosten naar verhouding van inkomen
Als het duidelijk is wat jullie onder inkomen verstaan en regelmatig onderzoeken en bespreken of deze verhouding en het inkomensbegrip nog toereikend zijn voor jullie situatie, dan kan dit een goede manier zijn om de kosten van de huishouding te verdelen omdat de partner die minder verdient ook geld overhoudt voor persoonlijke uitgaven en om geld opzij te zetten voor pensioen en om te sparen. Deze bepaling sluit ook aan bij de hierboven besproken bepaling uit de wet. 

Om te weten hoeveel je dan betaalt en wat je over houdt, is het belangrijk om een overzicht te hebben van de kosten van de huishouding en wat jullie daaronder verstaan en jullie inkomensgegevens.

Voorbeeld

Partner A heeft een netto inkomen van euro 3.000,- per maand.
Partner B heeft een netto inkomen van euro 2.000,- per maand.
Het gezamenlijke inkomen is dan euro 5000,- netto per maand.

Dat betekent dat A 60% van de kosten draagt (3000/5000 x 100) en B 40% van de kosten draagt (2000/5000 x 100).
Als de totale kosten euro 3.700 zijn, dan betaalt A euro 2.220 en B betaalt dan 1.480.

Vanzelfsprekend kan je ook nog met andere percentages rekenen of kostenposten verdelen. Dit laatste gebeurt regelmatig, maar kan ook tot ongelijke situaties leiden afhankelijk wie voor wat betaalt.
Het gesprek zelf aangaan kan heel ongemakkelijk voelen, maar kan ook leuk en intiem zijn. Het is sowieso goed om samen op een rijtje te zetten wat jullie als kosten van de gezamenlijke huishouding zien. Als je het lastig vindt om het te bespreken of je hebt behoefte aan goede voor jullie op maat gemaakte afspraken, dan kunnen jullie een bespreking bij mij inplannen om dit te bespreken onder begeleiding en kan ik de afspraken voor jullie formuleren. Deze kun je door een notaris laten opnemen in een samenlevingsovereenkomst.

Overweeg je om de relatie te beëindigen en wil je weten wat de financiële consequenties daarvan zijn, dan kun je ook een adviesgesprek aanvragen of jullie kunnen samen een afspraak inplannen voor mediation. Als mediator kan ik jullie begeleiden bij het maken van afspraken, die voor jullie beiden als redelijk voelen en er voor zorgen dat jullie beiden verder kunnen met jullie leven. Ben je bijvoorbeeld bang dat je niet in de woning kan blijven wonen, dan bedenk ik met de financieel mediator met wie ik samenwerk constructies die meer mogelijk maken.

Mocht je nog vragen hebben dan kun je contact opnemen via info@boomsmashriber.nl of 020-6392112.

We zitten midden in de week van de mediation. Mediation kan ingezet worden in iedere fase van de relatie en ten aanzien van alle aspecten die samenhangen met familie. We begeleiden niet alleen scheidingen, maar ook mensen die verder willen met hun relatie en begeleiding zoeken bij het maken van afspraken. Ook mensen die overwegen te scheiden, maar dat niet zeker weten begeleiden wij bij het maken van deze moeilijke keuze. Of bij het maken van afspraken over tijdelijk apart wonen. Er kan ook begeleiding geboden te worden aan een familie om afspraken te maken ten aanzien van de nalatenschap, of de zorg voor een kwetsbare ouder, of over de nalatenschap zelf.

Omdat we het beste willen voor onze cliënten beschikken we over een groot netwerk van professionals, zoals fiscalisten en estate planners, notarissen en psychologen, maatschappelijk werk, die zo nodig ingeschakeld kunnen worden bij de mediation. Op die manier kan er niet alleen maatwerk worden geboden, maar krijgen ook de emoties en de kinderen de aandacht die ze verdienen.

Mediation is niet een beschermde term. Dit betekent dat er ook niet een vaste wettelijke definitie bestaat van mediation. De mediations bij ons op kantoor worden uitgevoerd door mediators die zijn aangesloten bij de VFAS en/of de Mfn/NVm. Dat wil zeggen dat het gekwalificeerde mediators zijn, die moeten voldoen aan de kwaliteitseisen en kenniseisen van deze verenigingen en dit ook moeten bijhouden. Wij zijn gevestigd in Amsterdam en we hebben (daarom) veel ervaring met het werken met expats. Niet altijd is duidelijk voor expats wat de huwelijksvermogensrechtelijke implicaties zijn van de vele landen waar ze tijdens hun huwelijk hebben gewoond en hoe een scheiding bewerkstelligd kan worden, waar wij dan duidelijkheid in kunnen scheppen en passende oplossingen voor kunnen aandragen.

Alhoewel mediation een goede methode is om in goed overleg tot door beide partijen gedragen beslissingen te komen is het niet een tovermiddel voor alles. Het slagen van de mediation vraagt ook dat de partijen hun eigen verantwoordelijkheid nemen en commitment hebben voor het vinden van een oplossing. Mensen zijn zich ervan bewust dat mediation goedkoper is dan een procedure, maar het niet willen voeren van een kostbare procedure is iets anders dan een oplossing vinden op basis van het gezamenlijk belang. Het is belangrijk om een eigen beeld te hebben van wat voor jou belangrijk is in het leven en om een nieuw leven te beginnen en daarbij concreter te zijn dan ik wil waar ik recht op heb, of een goede regeling voor de kinderen. In mediation wordt je uitgedaagd om samen zelf je doelen en belangen te vinden en te formuleren en afspraken te maken over de stappen er naar toe. Soms is het nodig, om voordat dit mogelijk is de emoties een plek te geven. Als mediators bieden wij hier ook begeleiding in. Afhankelijk van de situatie kan er met mediation ook een pragmatische oplossing worden gevonden.

Mediation heeft als uitgangspunt dat de partijen samen beslissingen nemen om tot goede afspraken te komen, maar dat dit wel geïnformeerde beslissingen zijn. Dat wil zeggen dat partijen hun financiële gegevens delen. Dit betekent dat u als u aan de mediation mee wilt doen u bereid bent de relevante stukken aan de mediator en de andere partij te doen toekomen. Partijen mogen met elkaar afspreken wat zij willen, zolang dit niet in strijd is met de openbare orde en/of de goede zeden.

Wij zijn als mediators neutraal, dit betekent dat we niet adviseren, maar wel informeren. Als er behoefte is aan advies dan kan u hiervoor advies inwinnen bij een advocaat, accountant, pedagoog, fiscalist, financieel adviseur. Als u dat wilt doen dan kunt u dat aangeven en ontvangt u een geheimhoudinsgverklaring. U vraagt uw adviseur deze te ondertekenen en retourneert die aan de mediator als u met uw adviseur over de inhoud van de mediation wilt praten. Dat geldt ook voor familie- leden en vrienden met wie u over de inhoud van de mediation wilt praten. De mediation is immers vertrouwelijk, zodat partijen zich vrij en veilig voelen om hun emoties en voorstellen te bespreken.

Soms is er behoefte aan meer begeleiding, of is er sprake van een financieel meer complexe situatie, of zijn de emotioneel relationele aspecten of behoeften dusdanig dat een zogenaamde overlegscheiding een meer passende optie is. Een overlegscheiding is ook een methode om in onderling overleg tot afspraken te komen onder begeleiding van zeer ervaren overlegscheidingsadvocaat. Ik zelf ben ook lid van de Vereniging van Collaborative Divorce Practioners. Op de website van de Vvcp kunt u ook een vragenlijst invullen om voor u vast te stellen of deze methode meer bij u past.

Ook begeleid ik mensen bij mediations of bij het maken van de keuze welke methode het beste bij hen past. De meeste mensen hebben geen ervaring met scheiding en willen wel met een goed en redelijk voorstel komen, maar weten niet waar ze moeten beginnen en hoe elementen zoals alimentatie en vermogen samen hangen. Ze willen gewoon verder met hun leven en een passende oplossing bereiken, maar weten niet hoe. Dat is ook begrijpelijk. Samen met u kan ik op basis van de behoefte een passend en redelijk voorstel opstellen dat u in de mediation kunt bespreken.

Heeft u vragen over mediation of over wat het beste bij u past, heeft u begeleiding nodig bij overleg of heeft u advies nodig, dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met kantoor op 020-6392112 of een email sturen naar info@boomsmashriber.nl.

Money makes the world go round, maar een goed gesprek over de financiën wordt door de meeste geliefden hartstochtelijk vermeden en als absoluut niet romantisch bestempeld. Dit terwijl goed geïnformeerd zijn over de financiële situatie van je echtgenoot de kans op een succesvol huwelijk significant verhoogt. Dat je van financiële problemen letterlijk grijze haren kan krijgen en dat ze een belangrijke bron zijn van echtelijke problemen en daarmee van een scheiding, zal de meesten niet verbazen.

Maar dat er een correlatie is tussen de kans dat je samen blijft en hoe goed je op de hoogte bent van het financiële profiel van je echtgenoot voor het huwelijk, is iets wat een stuk minder bekend is en waar de gemiddelde persoon niet bij stil staat. Met financieel profiel bedoel ik enerzijds de bezittingen en schulden van de partner en anderzijds hoe de partner omgaat met financiën (rekeningen op tijd betalen, kredietwaardigheid) en wat zijn/haar emotionele en symbolische verhouding is tot geld (vrijgevig of krenterig, angstig of vertrouwend, bang zijn dat er niet genoeg is, erop vertrouwen dat er genoeg zal zijn, er status aan ontlenen, voelen dat je het niet verdiend hebt, slordig of overdreven punctueel met geld omgaat, waar staat geld voor bij de partner en wat voor doelen of dromen wil de partner ermee bereiken).

Uit een landelijk onderzoek in de Verenigde Staten bleek dat van de getrouwde stellen 26% meer dan gescheiden stellen, wisten wat het inkomen van hun aanstaande was. 36% meer van de getrouwde stellen wisten van de studieschuld van hun aanstaande. En 30% meer wisten van de betaalgeschiedenis van hun echtgenoot. Waar van de gescheiden stellen slechts 28% wisten van de lange termijn financiële doelen van hun (voormalige partner) was dat van de stellen die nog samen waren 60%. Een significant verschil. Een belangrijk verschil als je bedenkt dat geld een grote symbolische waarde heeft en voor dromen, veiligheid, en succes staat.

Uit dit onderzoek kwam ook naar voren dat alleen praten over geld niet voldoende is. De kwaliteit van de communicatie is belangrijker dan de frequentie waarmee er over geld wordt gesproken. Veel mensen vergeten dat hoe je over geld denkt en ermee omgaat, een belangrijk onderdeel is van je lifestyle en dat dit een grote rol speelt bij je financiële comptability als partners. 53% van de gescheiden stellen gaf aan dat daar bij hen geen sprake van was geweest en dat ze in feite verrast waren geweest door de slechte kredietwaardigheid van hun partner, dat hij/zij teveel uitgaf en rekeningen niet betaalde. Zo kwamen velen er pas bij de scheiding achter dat hun toekomstige ex een enorme studieschuld had (en die zijn nogal fors in de VS). Alhoewel de financiële stress een belangrijke aanleiding voor de scheiding bleek te zijn, maakte de scheiding meestal geen einde aan de financiële problemen en werden deze  na de scheiding alleen maar groter. Vaak moet er nog jaren afbetaald worden aan de schulden die de ex voor of tijdens het huwelijk heeft gemaakt en vooral vrouwen van wie de man de enige broodwinnaar was waren er minder goed aan toe na de scheiding. Hierbij kwamen nog de kosten van de scheiding. Waarbij de kosten van het voor de rechtbank uitvechten van de scheiding het hoogst waren.

Kortom, of je financieel compatible bent is dus een van de belangrijkste pijlers van een gelukkig huwelijk. Dit betekent ook dat door vroeg in de relatie al met elkaar constructief in gesprek te gaan over geldzaken en weten hoe je er allebei inzit en er voor staat, invloed kan uitoefenen op het succes van je relatie en er voor kan zorgen dat je niet verblindt door het mooie plaatje van huisje, boompje, beestje in het huwelijksbootje stapt (zonder goede huwelijkse voorwaarden) met iemand die door zijn BKR registratie geen hypotheek gaat krijgen. Ik zeg altijd maar, projectie is geen connectie.

Veel mensen vinden over geld praten echter heel confronterend en omdat “geld” voor zo veel staat en het onderwerp vaak zo is verankerd met hoe je bent opgevoed, is het voor veel mensen ook nogal uitdagend om hoe ze met geld omgaan/zich tot geld verhouden te veranderen. Dit gecombineerd met het hardnekkige beeld dat praten over geld niet romantisch zou zijn, maakt dat veel mensen een goed gesprek hierover liever vermijden. Of er alleen over praten als er ruzie over is. Over geld praten is juist enorm intiem en kan heel leuk zijn. Je komt immers heel erg veel te weten over je geliefde door hierover vragen te stellen. Wat zijn zijn of haar dromen? Wat zijn de zorgen? Hoe werd er vroeger thuis mee omgegaan? Speelt dat nu een rol? Wat voor lange termijn doelen wil je behalen?

Vaak weten mensen natuurlijk ook niet helemaal hoe het wettelijk en fiscaal allemaal precies zit. Veel mensen zouden wel wat hulp kunnen gebruiken om hun eigen financiën en die van hun partner te doorgronden en daar lange termijn doelen aan te verbinden. Een gesprek kan een stuk soepeler verlopen als je er begeleiding van een professionele coach bij hebt. Wat wil jij nou eigenlijk? En ik? Begrijpen we wel elkaar wel precies goed? Hebben we wel aan alles goed gedacht. Wil jij eigenlijk wel graag een gezamenlijke financiële toekomst aangaan, maar heb je van je ouders meegekregen dat het familievermogen niet met je toekomstige partner gedeeld mag worden?

De VvCP, staat vooral bekend vanwege de collaborative divorce, of Overlegscheiding. De doelstelling van de vereniging is echter om met de methode van collaborative practice niet alleen conflicten op te lossen, maar ook deze te voorkomen. De methode is ook heel goed inzetbaar om samen op een prettige manier en goed geïnformeerd overleg te voeren en waar nodig afspraken vast te leggen in alle fases van de relatie. Niet alleen bij het aangaan van een huwelijk, maar ook bijvoorbeeld als er kinderen komen en een van de twee stopt met werken, waardoor er verlies van inkomen is en  er meer afhankelijkheid ontstaat. Voor veel mensen is samen leven met je geliefde en een gezin opbouwen een grote droom. Voor de dag van je leven zijn mensen bereid om groots uit te pakken. Op de belangrijke momenten in jullie leven onder goede begeleiding het gesprek aangaan en daarbij uitgedaagd te worden om net even wat dieper door te denken en te spreken is een net zo belangrijke investering. Misschien nog wel belangrijker als je kijkt naar de uitkomsten van het in deze blog aangehaalde onderzoek.

Dat het goed zou zijn indien er wat veranderd in scheidingsland is voor iedereen duidelijk. Een scheiding is echter zo veel meer dan een juridisch ding, het beëindigen van een huwelijk of het afwikkelen van huwelijkse voorwaarden. Het is een ervaring in een mensenleven. Een fase. Als je het leven met relaties en scheidingen als fases op de tijdslijn ziet dan wordt ook duidelijk dat er in de fase(s) voor de scheiding zoveel meer gedaan zou kunnen worden om de scheidingsfase anders te laten verlopen en niet alleen te focussen op het moment van de scheiding zelf.

Mensen maken keuzes en leven hun eigen leven. Ze kopen een huis. Krijgen kinderen. Voeden die op. Alles met relatief weinig inmenging van de overheid en zonder na te denken over de wet. Bij een scheiding worden wettelijke bepalingen en plichten opeens geactiveerd en gaat een rechter bepalen hoeveel tijd jij met de kinderen zou mogen doorbrengen als je daar zelf niet uitkomt. Een verlies van autonomie en zelfbeschikking, die nu juist door te contracteren voorkomen zou kunnen worden. De wetgever tracht thans door de wettelijke bepalingen voor partneralimentatie te wijzigen de economische onafhankelijkheid van vrouwen te stimuleren. Waarom dit pas bij de finish stimuleren als er dan soms toch al grote gaten in Cv’s zijn gevallen en er wellicht nooit “echt” aan het arbeidsproces is begonnen? Daarbij is er nog geen grootscheepse campagne opgezet waarin vrouwen bewust worden gemaakt van deze verandering in de maatschappij en de consequenties daarvan.

De ervaring leert dat veel mensen er tijdens hun relatie er in hoge mate gewoon op los leven en dan bij de scheiding worden geconfronteerd met niet uitgevoerde periodieke verrekenbedingen, waarover moet worden afgerekend en erfenissen die destijds zijn besteed aan leuke familievakanties die moeten worden terugbetaald. Hier komt bij dat het inzicht van mensen in de financiële situatie van de andere partner sterk is afgenomen door allerhande digitale apps waarop moet worden ingelogd om een overzicht te krijgen, waar vaak maar een partner de log in code van heeft. Vroeger viel er nog wel eens een belegginsoverzicht op de deurmat, maar daar is tegenwoordig geen sprake meer van.

Het toenemende aantal ZZP-ers zorgt ervoor dat dat het gebrek aan financieel inzicht helemaal is toegenomen, omdat er geen vast loon meer wordt verdiend. Bij de scheiding lopen mensen er tegenaan dat ze volstrekt niet weten waar ze recht op hebben, noch wat ze nodig zouden hebben. En als een partner niet bereid is om financieel inzicht te verschaffen dan neemt de kans voor polarisatie toe.

Juist door in te grijpen in de fases van een relatie voor de scheidingsfase is er veel winst te behalen. Het gebrek aan bewuste keuzes over geld, waar dat voor staat en transparantie naar elkaar toe op dat gebied, maakt dat mensen niet weten waar ze aan toe zijn als ze gaan scheiden en louter op basis van de agenda’s die ze hebben op dat moment de geschiedenis gaan herinterpreteren.

Mensen geven wel vaak aan dat ze over partneralimentatie en de kinderen graag afspraken zouden willen maken (in de huwelijkse voorwaarden). Echter, juist bepalingen over partneralimentatie en de kinderen worden thans door de rechter nietig geacht, daar waar in de literatuur al lang stemmen op gaan dat contracteren over dergelijke zaken, mits er sprake is van de juiste belehrung, mogelijk zou moeten zijn. In de VS is het gangbaar voor de dames van de upper chic om een bepaling in de huwelijkse voorwaarden op te nemen dat zij een bonus zullen ontvangen voor de zorg voor de kinderen om hen zo te compenseren tegenover de niet benutte maar wel behaalde Ivy League graad. Dit wil niet zeggen dat dit de oplossing is, maar het is een voorbeeld van op een bewuste manier nadenken en contracteren om tijdens de relatie al een duidelijke en door de partijen als eerlijk ervaren regel te creëren. Een concrete belofte geformuleerd op de juiste wijze schept immers een relatie en garandeert een bepaalde uitkomst voor de toekomst.

Ook is er veel aandacht voor de ouderbelofte, voor of na de geboorte van het kind gedaan, maar ook daar is de vraag in hoeverre dergelijke afspraken bindend en afdwingbaar zijn. De commissie herijking ouderschap heeft in haar rapport wel wat geschreven over de wijze waarop afspraken in een meer oudersituatie zeer zorgvuldig met toetsing door de bijzondere curator en de rechter voor de zwangerschap tot stand zouden kunnen komen. Zou zoiets niet mogelijk moeten zijn voor alle ouders zodat er in de toekomst minder geprocedeerd hoeft te worden over het ouderschap en de invulling ervan?

Het zou toch mooi zijn als partners meer bewuste keuzes zouden gaan maken en goed begeleid de dialoog met elkaar durven aan te gaan over zaken als geld, macht, onafhankelijkheid en zorg. In liefde en niet alleen in onmin. Het gaat er daarbij niet om om conflict te vermijden, maar om conflict te begeleiden zodat mensen weten wat ze in een bepaalde fase aan elkaar hebben en wat ze kunnen verwachten. Het kan pijnlijk zijn als blijkt dat je verschillende verwachtingen hebt, als dat zo is kan je dat wellicht beter eerder, dan later weten. Als scheidingsprofessionals hebben wij een goed beeld van de breekpunten die kunnen ontstaan doordat er niet goed gesproken is tussen partners over geld en vermogen, over bijvoorbeeld stoppen met werken om voor de kinderen te zorgen, maar was dat dan voor altijd de bedoeling.

Als ik even vrij mag dromen zou het mijn inziens heel mooi zijn als mensen meer autonomie en zelfbeschikking zouden mogen hebben door na de juiste begeleiding op basis van bewuste keuzes afspraken te mogen maken voor hun toekomst en deze regelmatig te evalueren.

Dat is de macht en de magie van het woord. Lets go back to the start and make a difference there.

Onlangs woonde ik het theaterstuk/ praatprogramma Goed Scheiden bij in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Een van de panelleden (een raadsheer bij de Hoge Raad) reageerde op de op die dag steeds terugkerende opmerking dat 80% van de echtscheidingen “goed” zou gaan. Hij wees erop dat er voor de bepaling of een scheiding goed ging, er teveel gefocust werd op het scheidingsmoment zelf.

In zijn visie worden weliswaar (of wellicht) 80% van de scheidingen geregeld, maar veel van de problemen openbaren zich pas daarna. Hij had de indruk (althans zo begreep ik het) dat mensen soms uit angst, schuld en schaamte instemden met bepaalde afspraken die niet klopten, om maar van hun ex en de scheiding af te zijn, wat zich dan later weer wreekte na de scheiding en tot uiting kwam in procedures over onder andere gezag, omgang en alimentatie.

Hoe goed een scheiding is, is dus niet te bepalen op basis van slechts een moment in de tijd. Niet alleen de vraag hoeveel scheidingen zonder procedures worden afgewikkeld is van belang, maar ook hoe het daarna gaat. Met name ook voor de kinderen. De consequenties laten zich namelijk nog lang voelen.

Hoe het proces van scheiding wordt uitgevoerd of doorlopen, heeft echter wel invloed op wat die consequenties zullen zijn.

De problemen allemaal onder het tafelkleed schuiven en alle discussies uitstellen tot een later moment, dragen niet bij aan een duurzaam resultaat. Mensen ervaren over het geheel genomen een scheiding niet als een prettige ervaring en het is niet meer dan menselijk dat men een onaangename ervaring uit de weg probeert te gaan of zo snel mogelijk achter de rug wil hebben. Als daar emoties bij komen, zoals angst voor een partner, schaamte en schuld, dan kunnen mensen geneigd zijn om belangrijke stappen in het proces over te slaan. Zowel emotioneel, als financieel. Of niet op te komen voor zichzelf, de kinderen, of zaken die van wezenlijk belang voor hen zijn. De focus ligt dan op zo snel mogelijk de finish halen en de scheiding af te ronden.

Zoete broodjes bakken heeft een keerzijde

De focus in het debat over hoe scheidingen beter zouden kunnen ligt momenteel sterk op dat we als maatschappij af zouden moeten van het toernooimodel, waarin de partijen hun geschillen voorleggen aan de rechter en de rechter de knoop door laten hakken. Het toernooimodel zou te veel polariseren en schade berokkenen. Alleen maar zoete broodjes bakken heeft echter ook een keerzijde. Mensen blijven last houden van de emoties die onvoldoende aandacht hebben gekregen, bij nader inzien zijn de gemaakte afspraken toch wel zeer onrechtvaardig nu de mist is opgetrokken.

Met grote halen snel thuis zijn en maar alles opgeven of ingeven, of niet voor jezelf opkomen of voor wat je belangrijk vindt voor de kinderen, is dus niet per se het best haalbare resultaat voor de lange termijn, ook al lijkt op het eerste gezicht dat er sprake is van een goede scheiding omdat het geregeld is.

Het is duidelijk dat het debat over wat een goede scheiding nu precies is en wat er voor nodig is, nog geen klinkklare antwoorden heeft opgeleverd, ook als maatschappij zijn we daar nog niet uit.

Wat wel duidelijk is, is dat goede bijstand voor beide partijen van grote waarde is voor een scheiding met duurzame resultaten. Partijen hebben kennis van zaken en een volledig beeld nodig om goed geïnformeerd beslissingen te nemen en te voelen dat de afspraken die ze hebben gemaakt ook daadwerkelijk fair zijn en in redelijkheid zijn gemaakt. Partijen hebben begeleiding en erkenning van hun emoties nodig, zodat ze daar doorheen kunnen gaan en deze kunnen verwerken. En partijen hebben daarbij begeleiding nodig van advocaten die zich willen inzetten voor een duurzaam resultaat.

Bij een collaborative divorce/overlegscheiding worden al deze pijlers voor een goed fundament geboden. Er is een neutrale financiële specialist die zorgt voor transparantie ten aanzien van de financiën en die mee kan denken aan constructieve oplossingen. Een coach zorgt ervoor dat de emoties voldoende aandacht krijgen en in goede banen geleid worden en iedere partij ontvangt juridisch advies en begeleiding gericht op een duurzame oplossing, zonder gang naar de rechter.

Hopelijk komt er meer aandacht voor de mogelijkheden die collaborative divorce al bieden.

Vandaag is het Blue Monday, oftewel depri maandag, volgens de psycholoog Cliff Arnall de meest deprimerende dag van het jaar, gebaseerd op een nadien sterk bekritiseerde formule. Mensen zouden volgens Arnall zo gedeprimeerd zijn door dat goede voornemens mislukt zijn en de dagen zo donker. Gelukkig schijnt vandaag zo vol de zon. Advocaten zouden volgens wetenschappelijk onderzoek de meest gedeprimeerde doelgroep zijn, altijd gericht op wat er fout kan gaan. Het zou dan helemaal niet verrassend zijn als daaronder de echtscheidingsadvocaat, gezien het vakgebied, wel helemaal het toppunt van gedeprimeerd zou zijn, maar juist in ons vak is de hoop en het vertrouwen zo belangrijk.

Een echtscheiding is niet iets waar ieder meisje van droomt als ze jong is, zoals wellicht van haar mooiste dag. Toch kan een scheiding ook een hele positieve wending aan je leven geven of een meer positieve periode in luiden. Verwachtingen en je eigen mind set spelen daarin een hele belangrijke rol. Niet gezegd is dat het een walk in the park zal zijn of een lolletje, maar je kunt veel leren over jezelf en relaties door een scheiding en daar je voordeel mee doen als je een nieuwe relatie begint of op andere vlakken. Sommige mensen ontwikkelen zich enorm gedurende het proces van de scheiding, wat niet wil zeggen dat ze niet ook verdriet of uitdagingen mee maken. Of juist door het verdriet en de uitdagingen die ze meemaken. Zonder wrijving geen glans. Ook de kwaliteit van de communicatie tijdens de relatie kan een groot verschil maken hoe je daarna met elkaar omgaat en hoe het met de kinderen gaat in de nieuwe setting.

Denk dus ook eens aan praten met een familierecht advocaat voordat je gaat trouwen, kinderen krijgen of overweegt te gaan scheiden. Alle belangrijke keuze momenten vertegenwoordigen een moment waarop jij met je keuzes, insteek, opstelling en inzet een verschil kunt maken (voor de toekomst). De wijze waarop de relatie is beëindigd en het traject daar naar toe maken zo ook een verschil. Hebben jij en je partner na veel inzet en therapie toch besloten dat jullie beter verder kunnen in een andere samenstelling dan is er meer kans op wederzijdse acceptatie van de scheiding. Ook voor jezelf kan het beter voelen dat je die ander en jezelf een wezenlijke kans hebt gegeven.

• Vormen van constructief scheiden, zoals collaborative divorce en mediation of overleg kunnen ook bijdragen aan een beter gedragen resultaat. Zelf ben ik nogal een fan van collaborative divorce omdat er een coach bij betrokken is en er op transparante wijze een team gecommitteerd is aan een zo goed mogelijk resultaat.

• Helaas heb je het niet altijd voor het kiezen en kan het voorkomen dat de ander dat niet wil of niet constructief reageert. De ander kan je nooit veranderen, maar door zelf te onderzoeken wat jij anders kan doen of hoe je het best kan reageren kan toch de dynamiek veranderen en zul jij op z’n minst groeien.

Dus er is altijd licht in de duisternis.

Als mensen in scheiding liggen willen ze meestal vooruit. En snel ook. Vaak weten ze niet dat die aanpak ongewenste risico’s voor de echtscheiding oplevert. Klaar zijn ze er mee. Met elkaar, met de stress, met het verdriet, met hun dynamiek. Ze willen het achter zich laten. Door met hun leven.

Verder met een nieuw huis, een verse liefde, een ander gezin.

Dat is deels begrijpelijk. Aan de andere kant zijn er genoeg spreekwoorden die er op wijzen dat te grote stappen en te weinig geduld kunnen leiden tot minder goede resultaten. Soms willen mensen zich zo graag losmaken van de ander dat ze bereid zijn om alles op te geven. Of confrontaties uit de weg gaan. Of juist de ander onder druk zetten. Terwijl die aanpak juist vertragend werkt.

3 negatieve gevolgen van snel scheiden

• Snelle beslissers komen er niet alleen bekaaid vanaf, maar hun vlotte aanpak kan een tegenovergesteld effect bij de ander in gang zetten. Zo verwacht degene die huis en haard in de uitverkoop zet, dat de ander zich dankbaar opstelt. Terwijl van de weeromstuit dat niet doet, juist bozer wordt en de hakken in het zand zet.
• Wie snel verder wil na het besluit om te scheiden, vermijdt vaak moeilijke, confronterende gesprekken. Uit angst om het conflict te vergroten of voor de reactie van de ander. Dit kan er toe leiden dat beiden in de illusie verkeren dat er overeenstemming is. Partijen zijn zo opgelucht, maar hebben ze wel het zelfde idee over wat de overeenstemming inhoudt? Of deze situatie zorgt er voor dat de hele discussie dan maar vooruit wordt geschoven. En dat alles op een nog op een onbekend moment in de toekomst alsnog besloten zal worden in onderling overleg.
• Weer anderen zetten enorm de druk erop, dreigen bij het minste of geringste met procedures en proberen zo snel mogelijk hun eigen doelen te verwezenlijken. Vaak ten koste van de onderlinge verstandhouding.

Tijd besparen door overlegscheiden

De grote toegevoegde waarde bij overlegscheiden is dat ieder wordt bijgestaan door een eigen advocaat, aangevuld met een (neutraal) team van een financiële specialist, een coach en soms een kinderdeskundige. Dit overlegscheidingsteam houdt de gemeenschappelijke én persoonlijke belangen in het oog. Iedereen is gecommitteerd aan het spoedig bereiken van een goede oplossing, maar niet ten koste van alles. Door het werken in teamverband kunnen de taken worden verdeeld en ook nog eens naar expertise.

Dat scheelt tijd. Er kan relatief snel worden geschakeld door diegene uit het team die daar op dat moment het meeste toegevoegde waarde heeft.

Wie denkt dat deze manier van snel scheiden alleen mogelijk is bij een ‘nette’ scheiding heeft het mis. Vooral door de werkwijze in teamverband komt overleg tussen partijen tot stand en blijft gesprek mogelijk. Ook als de emoties hoog oplopen. Juist dan zorgt overlegscheiden voor een goede afwikkeling van de scheiding binnen overzichtelijke termijn.